WEDY

Wedy - Najstarsze pisma święte i mistyczno-ezoteryczne ludzkości 

Wedy, Weda - sanskryckie w dewanagari वेद "wiedza", Veda - podobieństwo tych słów wynika ze wspólnego językowego praprzodka indosłowiańskiego – święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu. Objętością Wedy przewyższają Biblię sześciokrotnie, a objawiona Boska Wiedza jest o wiele bogatsza, bardziej mistyczna i bardziej szczegółowo opisuje niebiańskie oraz boskie sfery istnienia. Wedy powstały bardzo dawno temu, a ponieważ opisują zjawiska astronomiczne jakie działy się na niebie 5-7 tysięcy lat p.e.ch., przyjmuje się powszechnie, że Wedy, w tym Rygweda istniały już przynajmniej 7-9 tysięcy lat temu. 

Święte Wedy - Pisma Święte Aryan

Wedy to wiedza o świecie, o Trójświecie, która istniała od zawsze; nie była tworem ludzkim, lecz jedynie została objawiona Ryszim (Rishi, Rshi) – wieszczom-poetom, mistrzom mądrości, mistrzom oświeconym. Pierwsza postać która otrzymała tę wiedzę to niebiańskie bóstwo Brahma, pierwsza istota w naszym wszechświecie. Brahma z kolei udzielił jej swoim synom i uczniom, tak jak początkowo otrzymał ją od ekspansji Wisznu – Garbhodakaśaji. Stopniowo wokół Wed narosła olbrzymia literatura: studia, głosy, komentarze. Najsłynniejszym nowożytnym komentatorem Wed był Sajana (Sayana), żyjący w drugiej połowie XIV wieku. 

Początkowo Wedy przekazywano tylko ustnie. Dopiero później wszystkie zbiory zebrano i skodyfikowano. Miał to uczynić wieszcz Wjasa (Vyasa). Imię Wjasa (dewanagari: व्यास, trl. Vyāsa, ang. Vyasa) wywodzi się od słowa sanskryckiego "porządkować, redagować". W rzeczywistości proces kodyfikacji zapisu Wed był długotrwały i angażował wielu ludzi, a początek zapisu prawdopodobnie miał miejsce około 5 tysiąclecia p.e.ch. Wedy zapisano w archaicznej formie sanskrytu zwanej językiem wedyjskim, w ezoteryce znanym jako Senzar. Jest on jednym z najstarszych języków indoeuropejskich, w którym zachowały się zabytki pisane. 

Uważa się Wedy za objawione pisma święte, tak cenne, że nikt niepowołany i niewtajemniczony nie powinien mieć do nich dostępu. Od samego początku utrzymuje się, że Wedy są tak trudne, iż trzeba specjalnych inicjacji, by móc je choć w części zrozumieć. Uważa się, że teksty te posiadają boską moc, a nieumiejętne zrozumienie prowadzi do złego wykorzystania mocy, co może stać się niebezpieczne. Traktowanie Wed jako tekstów świętych oznacza poszanowanie tradycji i typowe dla hindusów przekonanie o nienaruszalności i czystości początku — wszystko co powstało „u zarania dziejów” jawi się jako boskie, duchowe, a więc święte. 

Hymny wedyjskie mówią wiele o mistycznym rytuale składania ofiar władcom niebios, ale w swej warstwie wewnętrznej, ukrytej, przekazują doświadczenia mistyczne. Gdyby nie posiadały owej ukrytej tajemnicy hermetycznej i były tylko zbiorem praktyk kapłanów, Upaniszady nie darzyłyby ich tak wielką czcią. Ryszi - Mędrcy Wedyjscy, nie przekazywali samych pojęć, lecz doświadczenie wewnętrzne, iluminację, oświecenie, byli bowiem „widzącymi prawdę”, wiedzącymi, wieszczami, prorokami i posłańcami Boga, Absolutu, Brahmana. 

Każda Weda przedstawia następujący szereg: mantra (samhita) - brahmana - aranjaka - upaniszad. Podział ten odpowiada czterem etapom życia bramina (brahmana) i każdego człowieka uduchowionego, który decyduje się na życie „wyższe”. Młody człowiek staje się uczniem, poznaje dyscyplinę i uczy się na pamięć mantr wedyjskich. Następnie zakłada ognisko domowe, staje się gospodarzem i niesie ofiarę dawnym niebiańskim bogom i boginiom. Po spełnieniu obowiązku przekazania wiedzy swoim synom i córkom, wycofuje się z życia społecznego i udaje w miejsce odosobnienia chociaż dziś nie zawsze jest to leśna pustelnia, lecz często aśram, gdzie studiuje aranjaki, teksty leśne. I wreszcie bierze kij żebraczy (często porzuca świat symbolicznie) czy raczej magiczną laskę i staje się sannjasinem, przenikniętym wysoką wiedzą upaniszadów. 

Klasyfikacja Wed i pism wedyjskich 

Cztery wielkie mantry to: Rigweda, Samaweda, Jadźurweda, Atharwaweda. Język w jakim Wedy zostały przekazywane stał się wraz z upływem czasu niezrozumiały dla osób, które nie mają odpowiedniej wiedzy duchowej, tak, że święte strofy wymagają komentarzy i objaśnień. Każdy zbiór mantr wedyjskich opatrzony został tekstem zawierającym trzy poziomy komentarzy — brahmany, aranjaki i upaniszady. Mantry i brahmany to pisma usłyszane (śruti) przez siedmiu leśnych mędrców Ryszi, nad świętą rzeką Saraswati. Zewnętrzną warstwę komentarzy stanowią sutry — utwory przekazane przez tradycję, smriti, zapamiętane, ale nie usłyszane. 

Wedy dzielą się na trzy rodzaje:

- śruti – "objawienie", dosłownie "to, co usłyszane"; nazwa samych Wed; 

- smryti – "zapamiętane"; nauczone na pamięć od Guru; księgi inne niż Wedy, jak Purany czy Itihasy; 

- njaja – wiedza opierająca się na logice, owoce analiz i dedukcji mędrców, filozofów.

Vani (Cztery Wedy) - Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity (zbiory), które służą nie tylko jako źródła wiedzy ale także jako "mszały" w obrzędzie ofiary wedyjskiej (śrauta, jadźńa, havan, homa): 

- Rygweda – "wiedza hymnów pochwalnych" (ryć) – 1028 hymnów ułożonych w dziesięć mandali

- Jadźurweda – "wiedza formuł ofiarnych" (jadźus)

- Samaweda – "wiedza śpiewów ofiarnych" (saman)

- Atharwaweda – "wiedza zaklęć magicznych" – zbiór formuł magicznych, zaklęć i egzorcyzmów najpóźniej włączony do kanonu. 

Poszczególne sanhity przypisano kapłanom biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej:

- hotar – recytuje hymny Rygwedy, głosząc chwałę bogów i bogiń i zapraszając niebian, aniołów, do udziału w ofierze. 

- udgatar ("kantor") – śpiewa lub szepce teksty Samawedy czyli teksty Szamańskie.

- adhwarju - wykonuje wszelkie czynności manualne związane z obrzędem – recytuje półgłosem formuły Jadźurwedy.

- brahman (główny kapłan, bramin, który czuwa nad poprawnością wszelkich czynności związanych z ofiarą) – recytuje w myślach zaklęcia Atharwawedy, chroniąc w ten sposób uczestników przed niebezpiecznymi skutkami potencjalnych uchybień w obrządku. 

Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty: brahmany, aranjaki i upaniszady. Czasem mianem "Weda" określa całą taką grupę tekstów. 

Brahmany

Brahmany - to, co dotyczy modlitwy, należące do braminów (brahmanów, kapłanów). Są jednym z najobszerniejszych gatunków wedyjskiej literatury indyjskiej. Te komentarze prozą do mantr wedyjskich zostały ułożone w języku wedyjskim, a najstarsze zachowane fragmenty pochodzą z około V wieku p.e.ch., i są przypisywane różnym szkołom wedyjskim. Jako, że ofiara (obiata) była najistotniejszym elementem rytuału, podają szczegółowe instrukcje dotyczące składania ofiar i objaśniają legendy oraz dawne mity wedyjskie i indoeuropejskie czy indoaryjskie. Są najstarszymi z zachowanych tekstów zajmujących się rozważaniami filozoficznymi i kwestiami języka, a brahmana Rigwedy jest najstarszą ze wszystkich. Brahmany zawierają też aranjaki, teksty leśne, i Upaniszady, nazywane Wedantą, czyli zakończeniem Wed. Wedanta przetrwała do naszych czasów w żywej tradycji, dając podwaliny większości współczesnych szkół filozoficznych inspirowanych tradycją wedyjska ze Wschodu. O ile bowiem brahmana właściwe są w swej treści naukowe, magiczne i mistyczne, o tyle Wedanta olśniewa filozoficzną mądrością, zgromadzoną przez leśnych mędrców podczas „tajemnych posiedzeń”. 

Ryszi i Wedy 

Ryszi (sanskryt ऋषि, trl. ṛṣi, ang. Rishi, jap. Roshi, Roszi) – tytuł wedyjski, bramiński oraz współcześnie hinduistyczny odpowiadający zachodnim pojęciom Mistrz Mądrości, Mędrzec, Wiedzący lub Prorok Boży, Mesjasz. W okresie wedyzmu który zawiera w sobie jogę przynależał się kapłanom-autorom hymnów wedyjskich i niektórym bóstwom niebiańskim (np. Agni) czyli archaniołom-mędrcom, patronom oświecenia duchowego. Natomiast w okresie Brahmanów i Upaniszad Ryszi postrzegani byli jako klasa istot wyraźnie odrębna od świetlistych bóstw nieba  (dewa), przodków (pitry), ludzi (manava) i zwierząt. Ich liczebność nie jest ściśle określona, niektóre źródła podają listę nawet 48 tysięcy imion ryszich, inne wspominają o 144 tysiącach, w tym 84 tysiącach schodzących na Ziemię i 4 tysiącach Maha-Ryszich (Wielkich Mistrzów Mądrości). Wyższy stopień w mądrości określany jest tytułem Maharszi. Tytułem Ryszi określa się też założycieli klasycznych indyjskich szkół filozoficznych (darśana).  

Natchniony wieszcz-kobieta to Ryszika (sanskryt trl. ṛṣikā), Prorokini, Mistrzyni Mądrości. Rygweda wymienia 27 takich Boskich Wieszczek. Podzielone są tradycyjnie na trzy podgrupy:

1. Ghosza, Godha, Wiśwawara, Apala, Upaniszat, Niszat, Brahmadźajadźuha, Agastjaswasa, Aditi

2. Indrani, Indramata, Sarama, Romasa, Urwasi, Lopamudra, Nadjah, Jami, Śaśwati

3. Śrih, Laksza, Sarpardźani, Wak, Śraddha, Medha, Dakszina, Ratri, Surjasawitri. 

Ryszi (jap. Roszi) wedyjscy to postacie historyczno-mitologiczne, które pojawiają się w najstarszych dziełach wedyjskiej tradycji duchowej, mistycznej i filozoficznej. Obok wiprów, kawich i dźaritarów, wskazuje się ich jako istoty bosko-ludzkie - autorów hymnów objawionych i zebranych w Wedach oraz późniejszych śastr i sutr bramińskich oraz hinduistycznych. Ryszi bywają też postrzegani jako istoty nadludzkie, boskie inkarnacje obdarzone cudownymi mocami charyzmatycznymi znanymi jako Wibhuti czy Siddhi, które wykorzystywali w procesach kreacji wszechświata (np. siedmiu saptarszich) i uzdrawianiu ludzi. Mitologia indyjska uznaje ich za patronów wielu różnych dziedzin i umiejętności. Archetypowo wyróżnia się najczęściej siedem lub czternaście typów Ryszich, prawzorów Boskiej Oświeconej Istoty będącej na Ziemi ucieleśnieniem Światła Oświecenia i Najwyższej Mądrości. 

Rodzaje Ryszich 

Brahmaryszi - sansk. ब्राह्मर्षि, Wieszcz Boży, Mistrz Boży, ucieleśnienie Brahmana, Absolutu – nazwa zbiorowa dla klasy wedyjskich wieszczów i mędrców (ryszi), popularnych również w hinduizmie powedyjskim. Zostaje posłany przez Boga Najwyższego zwykle tylko do kraju (narodu) w którym panuje niebiańskie prawo, sprawiedliwość i porządek wymagany dla Królestwa Niebiańskiego. 

Dewaryszi − w tradycji wedyjskiej, braminizmie oraz hinduizmie wieszcz boski, wieszcz niebiański, anioł mądrości Bożej inkarnowany na Ziemi. Ryszi, który osiągnął poziom odpowiadający bóstwom niebiańskim panteonu wedyjskiego. Wieszcz (czyli ryszi) uznawany za Dewarszi był honorowany na sposób równy z bóstwami (czyli dewami - bóstwami nieba, najważniejszymi archaniołami). Po osiągnięciu doskonałości na Ziemi bywało, według mitologii indyjskiej, że przenoszono go do niebios jako półboga i wiódł tam życie wśród dew, jako jeden ze świętych archaniołów angelizowanych przez Boga. Inne nurty mitologiczne (w tym buddyjskie) podają, że Dewarszi są jednymi z mieszkańców szczytu góry Meru czy Sumeru, a zatem osi światów na której niebiosa leżą najwyżej. 

Radźaryszi (Rajaṛṣi) – wieszcz królewski czy raczej Król Mędrców w tradycji wedyjskiej, w braminizmie oraz w hinduizmie. To jedno z trzech głównych określeń rodzaju indyjskich Ryszich czyli Mędrców, Mistrzów Oświeconej Mądrości. Radźarszim mógł zostać nazwany radża (król), który za swojego panowania żył na sposób świętego mędrca, rządził mądrze z woli niebios: w czystości, braku pożądań i wolności od grzechów politycznych. W pierwotnym znaczeniu przyznanie takiego tytułu potwierdzało, że władca osiągnął wysoki poziom duchowy i status Ryszi poprzez swoje praktyki mistyczno-ascetyczne oraz mądrość w dziedzinie religii. Kwalifikacje i postawę radźarszi opisuje Arthaśastra. Tytuł Radżaryszi noszą także Oświeceni Mistrzowie tradycyjnej szkoły Jogi Królewskiej czyli Radża Jogi. 

Rygweda 

Rygweda - sanskr. ऋग्वेद, trl. ṛgveda, ang. Rigveda – jedna z ośmiu sanhit (zbiorów) wchodząca w skład Wed, najstarszy zabytek literacki indoaryjski oraz indoeuropejski, niejednolity treściowo i chronologicznie, mający przynajmniej 9 tysięcy lat w najstarszej warstwie objawienia. W roku 2007 wpisana na listę UNESCO Pamięć Świata, jako najstarsze Pismo Święte Ludzkości. Rygweda powstała najpewniej w obszarze pomiędzy dzisiejszymi Indiami Zachodnimi, a Persją i Ałtajem, na obszarze Afganistanu, Pakistanu, szczególnie Chorasanu, na co wskazuje wiele nazw geograficznych. Najstarsze zachowane fragmenty zapisanych tekstów Rygwedy pochodzą z XVIII-XVI wieku p.e.ch., licząc około 4 tysięcy lat. W Rygwedzie dobrze opisany jest także wielki Pendżab, zatem obszar dzisiejszej zachodniej Indii. 

Rygweda składa się z 1028 hymnów (sukta - dosłownie: dobrze powiedziane, powiedzenie, złota myśl), zgromadzonych w 10 kręgach (mandala). Średnio hymn ma około 10 strof, najdłuższy ma ich 58, najkrótszy tylko jedną (Hymn 99). Tylko pierwsza i ostatnia mandala zawierają taką samą liczbę hymnów. Warto dodać, że termin "mandala" wolno używać tylko do takich obrazów z wizerunkami niebiańskich bóstw, dewów i dewi, w których wpisane są wersety z Wedy. 

Święta Rygweda - Tajemna Wiedza Pisma Świętego Aryan

Najstarsza część to mandale od drugiej do siódmej - tzw. mandale rodzinne - ponieważ tradycja wedyjskich szkół duchowych i mistycznych przypisuje je określonym rodom wieszczów. We wszystkich tych mandalach hymny ułożone są w tym samym porządku: pierwsze są skierowane do bóstwa Agni czyli do Archanioła Ognia, następne do bóstwa Indra (Gromowładnego jak Perun czy Thor), a kolejne dopiero do pozostałych bóstw wedyjskich. Hymny są ułożone według liczby strof i według długości metrum (od najdłuższego). 

Następnie powstała druga część (od 51-ego hymnu) mandali pierwszej, która zawiera 9 krótkich zbiorów różnych autorów, potem pierwszą część pierwszej mandali oraz mandala ósma - obie są bardzo zbieżne w treści. Następnie dodano mandalę dziewiątą - bardzo jednorodną pod względem treści - wszystkie hymny skierowane są do magicznego księżycowego bóstwa Soma - do Archanioła Księżyca. Na końcu włączono mandalę dziesiątą, która różni się od wcześniejszych treścią i formą - wiele jej hymnów napisano w formie dialogów, a w treści uwidaczniają się pewne nowości w panteonie bóstw (pojawiają się bóstwa wcześniej nie wspominane), pojawiają się spekulacje filozoficzne, dotyczące natury i powstania wszechświata, opisy innych rytuałów niż dotychczas wprowadzana ofiara wedyjska. Do mandali ósmej dodano później osobno numerowane hymny (valakhilja). 

Współczesne badania pieczęci sumeryjskich wskazują zaś, iż Rigweda w dzisiejszej postaci została skomponowana i spisana najpóźniej około 3900 p.e.ch., czyli przynajmniej 6 tysięcy lat temu. Jest najstarszym i najbardziej poważanym pomnikiem poezji wedyjskiej jaki przetrwał do naszych czasów, do początku XXI wieku. 1028 pieśni ułożonych w 10 kręgów (mandali) tworzy jeden zbiór (samhita) opiewający trzydziestu trzech najważniejszych bogów wedyjskiego panteonu. W starożytnych Indiach tylko bramini mieli dostęp do wiedzy, którą recytowali podczas składania ofiar, w formie skodyfikowanych wersetów, mantr. W jednym z hymnów powiedziano, że cztery stany społeczne zwane warnami powstały z różnych części ciała złożonego w ofierze Praczłowieka — Pana Stworzeń (Pradźapati). Z jego ust narodzili się bramini (brahmanowie), z jego ramion — kszatrijowie, z lędźwi — waiśjowie i ze stóp — śudrowie (pracownicy, służebnicy). Jest tu również mowa o mędrcach z kieszeniami pełnymi ziół leczniczych, towarzyszących koczowniczym plemionom aryjskim, którzy opatrywali rany, wyjmowali strzały i oszczepy, sporządzali „sztuczne kończyny”. 

Centralnym punktem świata wedyjskiego jest ogień i jego bóstwo Agni, bóg Świętego Ognia; objawia on swój aspekt opiekuńczy lub niszczący, jest przewodnikiem ofiary, a dla kapłana — źródłem wiedzy i natchnienia typu apollińskiego. Indra, władca burz i błyskawic uderza bogów swą potężną wadźrą, piorunem (jak Thor czy Perun); przedstawiany jest jako młody wojownik pędzący na rydwanie zaprzężonym w sprężyste rumaki. Surja (Surya) to bóstwo słoneczne, świetliste, ulubione bóstwo wodzów aryjskich, którzy znak słońca, swastykę, wzięli za swój. Pojawia się w hymnach idea światła, które rozprasza mroki, budzi do życia, oślepia profanów, wzywa do czynu i daje natchnienie poetom. Jest Wisznu, który trzema kosmicznymi krokami przemierzył świat. Ubóstwione są rzeki, góry i rośliny, a wśród nich Soma, bóstwo Księżyca i leczniczych roślin, rytualny napój ofiarny, naturalny sok roślinny dający natchnienie duchowe. Wszystko, co żyje, co istnieje, podlega Prawdzie, Prawu kosmicznemu, Ryta (Rta). 

Rygweda zachowała się w dwóch postaciach:

- sanhitapatha - normalny tekst; 

- padapatha - tekst nieuwzględniający zmian sandhi oraz zawierający analizę złożeń; tekst ten powstał dla celów dydaktycznych i praktycznych (ułatwia zapamiętanie hymnów); 

Hymny Rygwedy są metryczne, ale bez rymów. Najczęstsze rodzaje metrum to: trisztubh, gajatri, dźagati oraz anusztubh, zwany też śloką. Te same miary występują w Aweście czyli w hymnach zaratusztriańskich. 

Rygweda to przede wszystkim księga kapłańska, w znacznej mierze służyła celom liturgicznym i obrzędowym, a wedle tradycji wedyjskiej jej teksty ma w trakcie ofiary wedyjskiej recytować hotar - kapłan zapraszający bogów i boginie, niebiańskie bóstwa do udziału w obrządku (inwokant). Hymny czy Inwokacje jako utwory religijne i poetyckie, niewiele mówią o wydarzeniach swojej epoki, ale odsłaniają obraz ówczesnej kultury, wierzeń, systemu etycznego oraz odtwarzają zasięg wpływów duchowości Ariów czy poprawniej Arjan (Arya, Aryan) na terenie Indii. 

Większość tekstów Rygwedy to hymny czy inwokacje do niebiańskich bóstw panteonu indoeuropejskiego, które zawierają zaproszenie do wzięcia udziału w ofierze, głoszą chwałę bogów i bogiń, wymieniają ich imiona i epitety, funkcje i atrybuty oraz zawierają prośby do bóstw nieba. Wiele z nich wspomina ważne legendy oraz mity (ale nie przytacza ich w całości), np. opowieść o zabiciu przez Indrę demona Wrytry. Różne elementy świata natury są w Rygwedzie deifikowane (np. jutrzenka w osobie bogini Uszas, ogień w postaci magicznego boga Agni itd.)

Jedna z najsłynniejszych izolowanych strof Rygwedy to Gajatri Mantra, najświętsza i najważniejsza mantra wedyjska, modlitwa skierowana do niebiańskiego bóstwa Sawitara, bóstwa łączonego ze Słońcem (mandala 3, hymn 69, strofa 10) czy raczej z Duszą Słońca, z Boskim Archaniołem Słońca. To nieodzowny do dzisiaj element codziennego rytuału porannego bramińskich hinduistów, ale też jedna z podstawowych praktyk wszystkich joginów oraz każdego nurtu tradycji wedyjskiej. Gayatri to Mahamantra całej tradycji wedyjskiej doskonała do praktyki w każdej epoce istnienia świata i w każdej fazie rozwoju duchowego ludzkości. 

Tat savitur-varenjam

Bhargo devasja dhīmahi | 

Dhijo jo nah praćodajāt ||

To Sawitar najwspanialszym 

Obyśmy światło niebios osiągnęli;  

Niech nasze myśli w górę wzniesie!

W mandali dziesiątej pojawiają się zaczątki spekulacji filozoficznych, które kontynuowane będą w brahmanach i upaniszadach. Szczególnie znany jest hymn 129 - Nasadija (od pierwszych słów hymnu: nāsadāsīn no sadāsīt tadānīm - niebyt nie istniał; por. Parmenides). Odzwierciedla on kwintesencję monizmu w myśli indyjskiej. 

W Rygwedzie odnajdujemy ślady niearyjskich wpływów na język sanskrytu, który został na bazie lokalnych języków oraz objawienia stworzony przez Ryszich na zasadach naukowych dla zapisywania wiedzy tajemnej od bóstw nieba oraz dla pisania dzieł naukowych i technicznych. Mimo to język staroindoaryjski czy wedyjski Rygwedy w odróżnieniu od późniejszego sanskrytu jest zasadniczo jednolity. 

Jadźurweda (Yajurveda) 

Jadźurweda w sanskryckim dewanagari यजुर्वेद – jedna z czterech sanhit (zbiorów) wchodzących w skład Wed; składa się z formuł liturgicznych (jadźus) różnej długości, które wypowiadał cicho w czasie ofiary wedyjskiej adhwarju - kapłan, wykonujący wszelkie czynności manualne w ramach ofiary wedyjskiej. Jadźurweda zachowała się w kilku redakcjach (znacznie się między sobą różniących) i dwóch wersjach:

- śuklajadźurweda (biała jadźurweda) - składająca się tylko z mantr;

- krysznajadźurweda (czarna jadźurweda) - składająca się z mantr i komentarzy do nich.

Śuklajadźurweda - zachowała się dwóch redakcjach:

- Kanva

- Madhjandina

Krysznajadźurweda - zachowała się w czterech redakcjach:

- Taittirija

- Kathaka

- Kapisthala

- Maitrajanija

Formuły Jadźurwedy to modlitwy i litanie skierowane do niebiańskich bóstw wedyjskiego panteonu oraz słowa skierowane dla oczyszczenia i uświęcenia sprzętów rytualnych. W przybliżeniu połowa formuł jest metryczna, większość z nich zaczerpnięto z Rygwedy. Formuły napisane prozą są oryginalne. Ułożono je zgodnie z porządkiem czynności rytualnych. 

Jadźurweda składa się z 40 lekcji (adhjaja), czterdziesta lekcja została dodana później i jest to upaniszada Iśa ( Iśoupaniszada). 

Krysznajadźurweda - zawiera nie tylko jadźusy, ale i komentarze (wyjaśniające rację używanych przez adhwarju formuł). Jest starsza od śuklajadźurwedy (wersji „oczyszczonej” z komentarzy). Najlepiej zachowana redakcja Krysznajadźurwedy to redakcja należąca do szkoły Taittirija. 

Jadźurweda jest uważana za młodszą od Rygwedy, najstarsze zachowane fragmenty jakie się wspomina najczęściej datuje się na XII wiek p.e.ch. Na to, że Jadźurweda jest młodsza od Rygwedy wskazuje analiza pojawiających się nazw regionów geograficznych - większość tekstów Jadźurwedy spisano lub nawet ułożono w krainach na wschód od Pendżabu - w „Kraju Środkowym” (Madhjadeśa). Widoczne są rozwinięcia w panteonie wedyjskim (na pierwszym miejscu w panteonie pojawia się bóstwo Pradźapati, wzrasta znaczenie bóstwa Rudra oraz Wisznu, pojawia się wspomnienie węży (nagów), koncepcja zmagań daivāsura czyli walki dewów z asurami oraz powstanie istot bosko-demonicznych. 

Samaweda 

Samaweda – jedna z czterech samhit (zbiorów) wchodzących w skład Wed; jej strofy śpiewał w trakcie spełniania ofiary udgatar - kapłan biorący udział w ofierze wedyjskiej, "kantor". Najstarsze zachowane fragmenty datowane są na około XI wieku p.e.ch. Samaweda to w znacznej mierze zbiór nieoryginalny: większość strof zaczerpnięto wprost z Rygwedy (głównie z mandali ósmej i dziewiątej). Dotarła do naszych czasów w trzech redakcjach - co dla niektórych oznacza, że tradycja czytania i zgłębiania Samawedy rozpadła się na trzy szkoły i to prawdopodobnie już we wczesnym okresie jej kształtowanie się, przed ostateczną kodyfikacją. Różnice między redakcjami są niezbyt znaczące, a wedle samych indyjskich kapłanów samanów chodzi o wersje dla śpiewaków, recytatorów i muzyków. Redakcje te, to:

- Kauthuma - uznawana za tekst liturgiczny Samana czyli Szamana; 

- Ranajanija 

- Dźaiminija lub Talavakara; tekst przekazywany przez muzyków; 

Samaweda jest znacznie mniejsza od Rygwedy - redakcja Kauthuma zawiera jedynie 1810 strof, a jeśli odliczy się powtórzenia to 1549, z czego tylko 76 strof nie pochodzi z Najświętszej Rygwedy. Strofy ułożone są w dwóch częściach (arćika) według kolejności wymaganej przez rytuał (a nie według kolejności logicznej). Pierwsza część (purwarćika) zawiera 587 strofy i tylko 45 jest oryginalnych. Zebrano je w dziesiątki (daśat); dziesięć takich dziesiątek stanowi „recytację” (prapathaka). Druga część (uttararcika) liczy 1225 strof, 31 nie pochodzi z Rygwedy. Większość strof napisano w metrum gajatri lub pragatha. 

Samaweda podaje teksty w postaci mówionej, melodie zaś zapisane są w śpiewnikach (gana), które zawierają teksty w takiej postaci, w jakiej należało je śpiewać (z zaznaczeniem, gdzie trzeba przedłużyć samogłoskę, gdzie powinno pojawić się powtórzenie, z dodanymi wykrzyknikami itd.). 

Atharwaweda 

Atharwaweda – czwarta z czterech sanhit (zbiorów) wchodzących w skład Wed - Pism Świętych Ludzkości, zawiera głównie teksty magiczne (formuły magiczne, zaklęcia i egzorcyzmy) związane przede wszystkim z rytuałami domowymi czyli głównie odnoszącymi się do ogniska domowego, domu i domowników. Początkowo Atharwaweda nie była włączana do kanonu Świętych Wed, gdyż należała do Pism Tajemnych dostępnych tylko dla kapłanów posiadających cudowne charyzmatyczne czy bosko-magiczne moce niebiańskie, siddhi, wibhuti. Po włączeniu przypisywano ją brahmanowi (głównemu kapłanowi, który czuwał nad przebiegiem ofiary wedyjskiej) lub (rzadziej) purohicie (kapłanowi domowemu króla). 

Najstarsza nazwa Atharwawedy brzmiała Atharwangirasas – czyli Atharwanowie i Angirasowie. Pierwsi to ród mitycznych, półboskich kapłanów wywodzących się od Atharwana, który zajmował się praktykami zapewniającymi pomyślność ale i posiadał umiejętność uśmiercania wrogów z pomocą charyzmatycznych niebiańskich mocy. Angirasowie ("synowie nieba i bogów") zaś to mędrcy i mityczni kapłani Świętego Ognia, jednocześnie wykonawcy "mocnych ochronnych praktyk magicznych", wzywani w Atharwawedzie, aby odwracali zło i nękali wrogów. Nazwa Atharwangirasas odzwierciedla podwójny charakter tej sanhity, która zawiera część "pomyślną" i "straszną". Z biegiem czasu wyłoniła się nazwa krótsza, wywodząca się od pierwszego członu nazwy wcześniejszej. 

Znanych jest przynajmniej dziesięć szkół (śakha) praktykowania Atharwawedy czyli charyzmatycznej wiedzy magicznej: 

paippalāda, stauda, mauda, śaunakīya, jājala, jalada, kuntap, brahmavada, devadarśa, cāraṇavaidyā. Zachowały się dwie redakcje Atharwawedy, znacznie różniące się od siebie (zarówno w treści, jak w układzie tekstów): śaunakija, paippalada. 

Śaunakija Atharvaveda 

Śaunakija składa się z około 6 tysięcy strof zebranych w sukta, które podzielono na 20 rozdziałów (kanda). Zachowało się wiele manuskryptów z Śaunakiją, najstarsze pochodzą z XVII wieku p.e.ch. 

- Rozdziały I-VII – zawierają krótkie sukty (1-18 strof) o treści magicznej, charyzmatycznej, siddhayana.

- Rozdziały VIII-XII – zawierają nieco dłuższe sukty (21-73 strof) o treści magicznej, rytualnej, spekulacyjnej. Każdy rozdział zawiera 10 sukt, oprócz dwunastego, w którym znalazło się tylko pięć sukt (ale za to najdłuższych).

- Rozdziały XIII-XVIII – zawierają długie sukty pogrupowane według tematyki, np. XIII rozdział poświęcono Słońcu, XIV rozdział zawiera teksty związane ze ślubem, XV rozdział poświęcono wratjom – nieortodoksyjnym grupom wędrownym z własnym kultem, XVIII – zawiera teksty pogrzebowe, itd. 

- Rozdział XIX to prawdopodobnie późniejszy dodatek, zawiera sukty o takiej samej tematyce jak wcześniejsze rozdziały, ale których jeszcze nie uwzględniono. 

- Rozdział XX – najmłodszy – składa się z 143 sukt, z czego tylko 13 jest oryginalnych, resztę zaczerpnięto z Rygwedy. Głównie są to hymny i inwokacje bóstwa Indry, związane z rytuałem śrauta. Prawdopodobnie dodano je po to, aby "uświęcić Atharwawedę i usprawiedliwić jej włączenie do kanonu. 

Teksty Atharwawedy zapożyczone z Rygwedy pochodzą głównie z mandali dziesiątej, pierwszej oraz ósmej. 

Paippalada Atharvaveda 

Paippalada składa się z 6,5 tysiąca strof, pogrupowanych w 20 rozdziałów, jednakże ich rozmiary, układ tekstów i tematyka są inne niż w Śaunakiji. Przez wiele lat posiadano na zachodzie tylko jeden manuskrypt z tą redakcją Atharwawedy i to w dodatku w bardzo złym stanie (pochodził z Kaszmiru, z początku XVI wieku p.e.ch.). Później odkryto jeszcze kilka manuskryptów w Puri (stan Orisa). Około 1/8 tekstów Paippalady jest oryginalna – nie pochodzą one z Rygwedy i nie mają swoich odpowiedników w Śaunakiji. Generalnie sukty w Paippaladzie są krótsze (najdłuższe składają się z 28 strof). Nie wiadomo, która redakcja jest starsza, a znawcy tematu w Indii mówią, że są to księgi spisane ze słuchu, a skoro wykonywano rozmaite rytuały, to także księgi muszą się trochę różnić. 

Treść magiczno-duchowej Atharwawedy 

Atharwaweda składa się głównie z różnego typu zaklęć magicznych. Możemy wyróżnić:

- Sukty magiczne (charyzmatyczne, siddhayana):

Stosując tradycyjną klasyfikację indyjską, wyróżnia się następujecie sukty magiczne:

-- zaklęcia lecznicze, medyczne (egzorcyzmy przeciw demonom wywołującym choroby, modlitwy do bóstwa Rudra i Aświnów oraz uświęcające amulety itd.) – można znaleźć w nich sporo informacji o stanie ówczesnej medycyny, o roślinach leczniczych, praktykach uzdrawiających itp.

-- zaklęcia zapewniające zdrowie i długie życie (są to głównie prośby skierowane do bóstwa Ognia - Agni)

-- zaklęcia przeciwko siłom zła (demonom, wrogom itd.)

-- zaklęcia, które chronią człowieka (oraz jego dobra) przed wszelkiego rodzaju nieszczęściami i niebezpieczeństwami (stanowią one około 1/5 całej zawartości Atharwawedy)

-- zaklęcia zapewniające zgodę między ludźmi

-- zaklęcia oczyszczające z nieczystości rytualnej

-- zaklęcia dotyczące relacji między kobietą a mężczyzną: miłosne, związane z poczęciem

-- zaklęcia związane z królem (zapewniające mu zwycięstwa, trwałość jego władzy itp.)

-- zaklęcia związane z kapłanami (sprowadzające nieszczęścia na każdego, kto znieważy kapłana, jego żonę i krowy)

- Sukty rytualne – związane z ceremoniami zaślubin i pogrzebów, intronizacji króla oraz rytuałami śrauta (te ostatnie głównie zaczerpnięte z Rygwedy)

- Sukty spekulacyjne – mówiące o powstaniu i strukturze wszechświata, relacji między światem materialnym a światem magicznym. Widoczne są tu już zalążki koncepcji brahmana. 

Atharwaweda składa się z tekstów metrycznych i napisanych prozą. Paippalada zawiera więcej tekstów prozaicznych niż Śaunakija. Najczęstsze metrum to anusztubh. Bardzo często metrum jest łamane, przez co teksty bardziej przypominają zrytmizowaną prozę niż poezję – widać, że ich charakter jest przede wszystkim użytkowy. 

Niektóre z tekstów Atharwawedy są prawdopodobnie starsze od najstarszych hymnów Rygwedy, ale sam zbiór jako całość jest zdecydowanie młodszy od Rygwedy. Trudno jednak określić czy Atharwaweda jest młodsza czy starsza od Samawedy oraz Jadźurwedy, a wielu Ryszich indyjskich uważa, że Atharwaweda jest dużo starsza, tak stara jak boska magia dewów. Teksty zawierają magiczne formuły i rytuały jakie sprawowali dewowie w słynnym Królestwie Dewów w Himalajach, a które ludzi podglądali lub w których uczestniczyli ludzie wybrani jako goście. 

Atharwan 

Atharwan w sanskr. अथर्वन् , trl. atharvan, ang. Atharvan - w duchowości wedyjskiej i mitologii indyjskiej kapłan ognia, zaklinacz, mityczny autor Atharwawedy. Występuje jako najstarszy syn Boga Brahma, który obdarował go boską wiedzą, mądrością oraz magiczną boską mocą, magią aniołów z panteonu niebios. Przyjaciel bogów i bogiń, bóstw nieba, dewów, posłużywszy się dwoma kawałkami drewna zrodził ogień, ojciec Dadhjańća, ogólnie protoplasta rodu Atharwanów, półboskiej rodziny mitycznych kapłanów. Jako rzeczownik "ātharvan" oznacza kapłana. 

Angiras 

Angiras w sanskryckim dewanagari अंगिरा , trl. Angirā, ang. Angiras – jeden z synów Boga Brahma, starożytny natchniony mędrzec indyjski (ryszi – dewanagari ऋषि ,trl. ṛṣi, ang. rishi), protoplasta rodu Angirasów, w którym narodziło się wielu Ryszich - Oświeconych Mistrzów Mądrości. Purany zawierają szczegółowy opis jego boskich czynów i nauk. Czasami uważany za ojca warny duchowych wojowników (kszatrija). W Puranach można odnaleźć podania, iż Angiras został zrodzony z ust Brahmy i mądrością jest równy swemu ojcu. 

Nauki mędrca Angirasa, o duchowej i fizycznej aktywności (dharma i karma), są zawarte w Angirasmryti. Ułożył on również Bhaktidarśan, czyli nauki traktujące o oddaniu. Mędrzec Angiras jest głównym autorem dziewiątego rozdziału Wed, jak również wielu fragmentów w pozostałych rozdziałach. Wraz z z mędrcem Atharwanem (dewanagari अथर्वन्, trl. atharvan, ang. Atharvan) sformułowali jednej z czterech części Wed zwanej Atharwaweda. Hymny Atharwawedy nazywane są często również Angirasami. Angiras medytował tak intensywnie, że zaczął lśnić jaśniej niż Agni – władca ognia. Agni wpadł w panikę i modlił się przed Angirasem, aby ten pomógł mu zachować jego sławę. Angiras poinstruował go, aby zapewniał pożywienie świętym mędrcom, a poszukującym prawdy wskazywał niebiańską ścieżkę i oczyszczał ich wewnętrzną jaźń. Mahabharata i Śiwapurana wspominają, iż Angiras jest jednym z saptarszich - Siedmiu Ryszich jakich uwieczniono w imionach gwiazd Wielkiej Niedźwiedzicy. 

Mędrzec Angiras udziela inicjacji nielicznym wybrańcom w Siddhaśramie, usytuowanym w sekretnym miejscu, w Himalajach. Angiras jest dikszaguru (dewanagari दीक्षागुरु, trl dīkṣāguru, tłum. hierofant, mistrz, guru udzielający inicjacji w tym tajemnym aśramie. Ryszi Angiras dokłada starań, aby ludzie uwolnili się od zniewolenia i poprzez oddanie, medytację i pobożne czyny osiągnęli samourzeczywistnienie, duchowe przebudzenie i boskie oświecenia. 

Tradycja wedyjska - prareligia ludzkości 

Wedyzm, a poprawniej tradycja lub religia wedyjska – to najstarsza znana poznana religia i mistyka Indii oraz kultury indoeuropejskiej i indoaryjskiej, zarówno monoteistyczna, monistyczna jak i politeistyczna, wywodząca się z najdalszej starożytności, z pradziejów ludzkości i pierwszych objawień ukazanych przez boskich niebian, dewów. Jej zręby ukazują teksty Wed, w szczególności najstarsze zbiory - sanhity. Jest to religia magiczna, koncentrująca się wokół rozbudowanego ceremoniału ofiary wedyjskiej (jadźńa, śrauta); w silnym stopniu obecne są praktyki magiczne i rytuały związane z ogniskiem domowym. Przebieg ofiary wedyjskiej jest dla jej uczestników odtworzeniem aktu kosmogonicznego i zarazem czynnością podtrzymującą harmonijne istnienie wszechświata, co za tym, pomyślność życia ludzkiego – dlatego tak niezwykle ważny jest jej prawidłowy przebieg.  Świątynie i zwyczaj czczenia wizerunków bogów pojawia się w wedyzmie jako element dodatkowy, tak jak kulty aniołów i archaniołów w innych znanych religiach, a na pierwszym planie jest praktyka prastarej jogi wedyjskiej mającej na celu zjednoczenie człowieka z Bogiem Absolutem, z Monada, z Brahmanem. Z tradycji wedyjskiej wywodzi się wszelka autentyczna JOGA. 

Ganeśa - Syn Boga Śiwa czyta Rygwedę

Bóstwa Nieba, niebiańskie bóstwa, boginie i bogowie wedyjscy (dewa) to nadludzkie, nieśmiertelne istoty, przede wszystkim uosabiające duchową stronę pewnych zjawisk natury (np. Agni - Ogień, Surja - Słońce, Waju - wiatr, Uszas - świt, Ratri - noc), Światłe Duchy Natury i Niebios, w tym Dyaus i Prithivi, Bóg Niebo oraz Matka Ziemia, a także Rudra znany też jako Yahvah (Jahwah) oraz Śiwa (Siva, Siwa, błędnie Sziwa). Świat dzieli się na trzy części: Ojciec-Niebo (Djaus), Matka-Ziemia (Prythiwi) i oddzielające ich powietrze czy raczej Międzyprzestrzeń (Antariksza). W najwyższej części nieba mieszkają bogowie, Surja (Słońce), Soma (Księżyc). Powietrze wypełnia ciemność i deszczowe chmury. Wszelki porządek wszechświata wyznacza jedna zasada - Ryta (Rta) którą na Ziemi reprezentują i wyrażają sobą Ryszi (Rszi) czyli Oświecenie, Mędrcy, Mistrzowie.  

Najważniejsi pośród panteonu niebian to bóstwa czy archanioły związane z powstaniem wszechświata i utrzymaniem jego porządku: Agni (pośrednik między człowiekiem sprawującym ofiarę a przyjmującym ją bogami), Mitra (Życzliwe Słońce), Waruna (Boska Sprawiedliwość), Wisznu (który zyska jeszcze na znaczeniu w późniejszym hinduizmie), Soma (magiczny Księżyc) i Indra (król bogów i niebian, uosobienie wojowniczego charakteru Ariów jak Perun czy Thor). To te bóstwa czy archanioły panteonu wedyjskiego przede wszystkim należy pokrzepić świętym napojem - somą (soki roślinne), topionym masłem (ghi) i świętymi słowami Wed w trakcie ofiary wedyjskiej. 

Wielu bogów czy archaniołów okresu wedyjskiego ma swoje odpowiedniki w Aweście i mitologii irańskiej, choć często ich role uległy w zaratusztrianizmie znacznemu przekształceniu. Wedy, a w szczególności Rygweda ukazywały wierzenia najwyższych warstw społecznych (warn), ignorując w znacznej mierze mitologię tworzącą się w warstwach niższych oraz przenikające elementy niearyjskie, które najprawdopodobniej zadecydowały o późniejszym kształcie hinduizmu. Według najstarszych mitów wedyjskich świat zbudowali bogowie, dewowie, jak cieśle stawiający dom. Alternatywne wersje mitów filozoficznych i metafizycznych ukazują powstanie świata jako narodziny z pierwiastka żeńskiego i męskiego, bądź jako dzieło stwórcze Boga Pradźapati (Stwórcze bóstwo wedyjskie, które szczególnego znaczenia nabiera w braminizmie) czyli Brahmana wspominanego pod imieniem Pradźapati. 

Ważniejsze bóstwa-archanioły wedyjskie (alfabetycznie) 

Brahman - najważniejsze pojęcie Boga, Absolut, Monada, Wszechduch; 

Mahadewa - Wielki Bóg 

Mahadewi - Wielka Bogini 

Dewa - bóg, niebianin, anioł, dosłownie: światłość, jaśnienie, świetlistość; 

Dewi – bogini, niebianka, anielica, dosłownie: światłość, jaśnienie, świetlistość; 

Aditi, Rta (Ryta) - Macierz, Pramatka, żeńska postać Absolutu, która rodzi Aditjów - Niebian, Boska Zasada; 

Aditja - Aditjowie to archanioły, solarne bóstwa panteonu wedyjskiego wspominani w liczbie trzech oraz ośmiu i dwunastu; 

Agni – w wedyjskiej kulturze bóg Ognia; żywioł ognia, duch Świętego Ognia; 

Anśa (Amśa) - postępowe i liberalne Bóstwo z grupy Adityas; 

Apas - boginie kosmicznych wód Nieba; 

Aranjani - bogini przyrody, lasów i matka dzikich zwierząt; 

Arjaman (Aryaman) - Bóg niszczyciel wrogów; jeden z 12-tu Adityas; Anioł Opiekun Arjan (Ariów);

Aświnowie – niebianie w postaci braci bliźniaków jak Lelum i Polelum; 

Bhaga - Boski Dawca; Bóg wszystkodający; jeden z 12-tu Adityas; jeden z dwunastu synów Bogini Aditi; 

Bhairawi - groźna forma małżonki Boga Śiwa, bogini śmierci; 

Bhumidewi - bogini żywiołu ziemi; 

Ćamunda - bogini wedyjska, później małżonka Boga Śiwa (Rudra); 

Ćandra - Bóstwo lunarne (opiekun księżyca); 

Ćitragupta - spolszcz. Czitragupta; anioł (dewa) zarządca i pisarz na dworze Jama-dewa, Boga Śmierci; 

Djaus (inaczej Diw) – personifikacja ducha nieboskłonu, bóg nieba nad nami, ojciec nieba, Ojciec Niebiański; 

Daksza – mędrzec; zręczny, zdolny, niebiański inżynier i architekt; 

Dhanvantari - wedyjskie i puraniczne bóstwo medycyny, awatara boga Vishnu, niebiański lekarz;

Dhatar - Dhatr, jeden z dwunastu Aditja, bóstw Nieba; 

Ila - bogini Matka Ziemia, wedyjska dewi modlitwy i ofiary płynnej; 

Indra – bóg uzdrawiającej burzy, władca piorunów (Perun, Thor), król niebian, władca Swargi - Nieba, istot dobrotliwych i bohaterskich, pogromca złych mocy i demonów, opiekun wojowników i boskich zastępów; Śaka – jedno z imion boga Indry; Śakra (pal. Sakka) - Bóg wszechmocny, potężny, mocarny; także imię Boga Indra; 

Jama – pierwszy człowiek, władca śmierci, zarządca dusz zmarłych w zaświatach, nadzorca kar dla grzeszników; 

Lakini, Rudrani - małżonka Boga Rudra, trzeciej emanacji Boga Śiwa, królowa przyrody; 

Lakszmi - bogini piękności i szczęścia, żona Wisznu; 

Mahi - wedyjska bogini personifikująca ziemię jako glob, forma bogini Ziemi, planety Ziemia; 

Manasa - wedyjska bogini, córka Boga Śiwa zrodzona jego myślą; 

Marutowie – niebiański dwór Waju liczący zwykle 333 dewy; 

Martanda - jeden z dwunastu Aditja, bóstw Nieba; 

Mena – bogini, matka Parwati i Gangi; Bogini, niebiańska nimfa, Królowa Himalajów, Małżonka Króla Ducha Gór; 

Mitra – przyjaciel, anioł życzliwości i dobroci, słoneczny bóg dobroci i ezoteryki w Wedach; 

Pradźapati – emanacja Brahmana: Król Wszystkich Stworzeń; 

Prythiwi – bogini Ziemia, Matka Ziemia; żywioł ziemi; 

Puszan – żywiciel stworzeń, bóg dawca pokarmu; wedyjski Bóg rozkwitu i wzrostu, także wzrostu duchowego; 

Raka - bogini obfitości, dawczyni snów; 

Rawi - wedyjskie bóstwo słońca i słonecznego światła; 

Ratri – bogini zmierzchu i nocy, panująca nad mocami zmierzchu i nocy; 

Rudra, Śiwa, Mahadewa – bóg przyrody i lekarstw, władca duchów natury, Wielki Bóg, Bóg Bogów; 

Saraswati – małżonka Brahmy; wedyjska bogini sztuki i nauki; 

Sawitar – wedyjski bóg światła słonecznego dającego życie, ideał Mahamantry wedyjskiej czyli Gajatri; Źródło Życia; 

Skanda (później także: Murugan, Kumaran, Subrahmanja, Karttikeja, Sanatkumara) - wedyjski dewa wojny, opiekun wojowników i wodzów, deifikowany; 

Soma – bóg Księżyca, duch Księżyca; napoje liturgiczne z soków roślinnych; 

Surja – bóg Słońca, czczony o wschodzie i zachodzie słońca; 

Śakti – moc, potęga; bogini mocy żeńskiej zasady wszechświata, imię tytularne bogini; 

Śri – bogini dobrobytu, dostatku i szczęścia; pierwotnie wedyjska Bogini PraMatka; Pomyślność; 

Twaszar – bóg wszelkiego rzemiosła i sztuk rękodzielniczych, stworzyciel; cieśla, majster, twórca; wedyjski Bóg-Architekt, Twórca; 

Uszas – bogini świtu dnia i uzdrowienia duszy, bogini zorzy porannej; Bogini świtu, jutrzenki, poranka przed wschodem słońca; 

Waju – bóg wiatru, w jodze anioł strażnik ścieżki serca; anioł Bóg Wiatru z dworem Marutów; wedyjski Bóg powietrza, wiatru, zdrowia i światła; bóstwo lewitacji; 

Waruna – bóg wody i dobrego prawa, ryty; wedyjski Bóg czuwający nad ładem i porządkiem wszechświata; bardzo ważne bóstwo praktykujących joginów; strażnik żywiołu wód w lotosie swadhisztana; 

Wisznu – wedyjskie bóstwo przenikliwości, jeden z sześciu synów Rudra i Prishni;   

Wiwaswat (Vivasvat) - Bóg życia i zabawy; świetlisty, jaśniejący; mający splendor; 

Bogowie dziewięciu świętych planet wedyjskiej astrologii 

Nawagraha - dziewięć planet w tradycji wedyjskiej mających rangę bogów, archaniołów; 

Bryhaspati, Guru - Bóstwo, archanioł planety Jowisz; kapłan niebian; 

Budha, Tareya - bóstwo planety Merkury; duchowa inteligencja; 

Ćandra, Soma, Indu - archanielski duch bóstwa Księżyca, kierujący psychiką ludzi i roślin; imię anioła - Boga Księżyca, dusz księżycowa, napoje liturgiczne; 

Ketu, Ogon Smoka - duchowa planeta węzła zstępującego, odpowiada za energię Neptuna; 

Mangala, Bhauma - archanioł, bóstwo planety Mars, dawca powodzenia i zwycięstwa; 

Rahu, Głowa Smoka - duchowa planeta węzła wstępującego, odpowiada za energię uraniczną; 

Surja (Surya) - anioł Bóg Słońca, czczony o wschodzie i zachodzie słońca; anielski Bóg Słońca; dosłownie "słońce"

Śani - archanioł Saturna, władca karmy, pan losu i przeznaczenia; 

Śukra - boski archanioł, duch planety Wenus, władca miłości i erotyki, piękna i sztuki; 

Ważniejsze bóstwa późniejszego panteonu hinduistycznego (alfabetycznie) 

Brahma/n – bóg, stwórca, demiurg, kreator, wraz z Wisznu i Śiwą stanowi hinduską trójcę Trimurti

Durga – niezwyciężona, niedostępna; bohaterska i wojownicza postać małżonki Śiwy

Ganeśa – starszy syn boga Śiwy i bogini Parwati, pasterz ganów, pan mądrości

Ganga – bogini rzeki, dusza rzeki Gangi, wody oczyszczające ze skalań

Kali – groźna i wojownicza forma małżonki Śiwa Boga czyli Rudra; 

Kryszna – awatara, inkarnacja Wisznu

Lakszmi – bogini, małżonka Wisznu; dawczyni bogactwa i dobrobytu

Lalita – małżonka boga Śiwa; 

Mahadewa – Wielki Bóg, Wielki Anioł, imię Śiwa jako Boga Bogów; 

Maja – bogini matka, nadprzyrodzona, iluzoryczna moc

Parwati – małżonka Śiwa Boga, jako awatara Sati; 

Śiwa – patron joginów, jako awatara Rudra; 

Konstrukcja panteonu wedyjskiego 

BRAHMAN, TAT - Wszechduch, Absolut, Monada, Bóg Nieskończony (Ananta); 

ADITI - Macierz, Matka Wszechrzeczy, Pramatka Niebian (Bogów, Aditjów) 

DJAUS (Djau) i PRITHIWI (Prithivi) - Niebo i Ziemia, Prabóstwa, Najstarsi Bogowie; Wielka Para Rodzicielska;   

VIŚVEDAVAH - Wszechbogowie, Wszystkie Bóstwa Nieba Razem, Jedność Bóstw Nieba; 

ADITJA - Aditjowie, bogowie solarni zrodzeni przez Pramatkę ADITI. Do najczęściej wymienianych bóstw Aditjów należą: Mitra, Aryaman, Bhaga, Waruna, Daksza, Anśa, Surya, Martanda, Dhătar, Indra, Wiwaśwant, Sawitar. 

RUDRA i PRIŚNI - Bóg i Bogini, Rodziciele Życia; 

Mahadewa - Wielki Bóg, Dewadewa - Bóg Bogów oraz Mahadewi - Wielka Bogini to funkcja Rudra i Priśni w Niebiosach, w Dewaćan (Dom Bogów). 

Dzieci Rudra i Priśni (w kolejności sześć głównych dewów i dowódców Marutów): 

- Mitra (Najstarszy Syn Nieba)

- Waruna (Niebiańska Sprawiedliwość, Ład Niebios); 

- Indra (Król Niebios, Władca Swargi, słowiański Swaróg, Swarożyc); 

- Puszan (Niebiański Żywiciel, Wszechżywiciel); 

- Bhaga (Niebiański Dawca, Wszechdawca, Dostarczyciel);  

- Wisznu (Najmłodszy Syn Nieba);  

Wisznu jest najmłodszym z sześciu braci, dowódców świetlistych Marutów, dzieci Rudra i Priśni. Umówili się, że kto czci jednego z nich, a nie czci pozostałych w taki sam sposób, objęty jest klątwą pomieszania rozumu. 

Marutowie - Niebiańskie Wojsko - Dalsze Dzieci Rudra i Priśni 

Marutowie zwani są również Maruta Ganami, dziećmi Rudra i Priśni (Prśni) znanej także jako Miti, a dawna legenda powiada, że kiedy Priśni (Miti) była w ciąży z Rudrą, przybył Indra i podzielił jej ciąże na wielce mnogą, tak, że powstał z niej cały anielski zastęp świetlistych bóstw żyjących w powietrzu, w atmosferze ziemskiej. Marutowie – w Sanskrycie: मरुत - to w duchowości i religii wedyjskiej grupa siedmiu (w Dewipurana), jedenastu (w Mahabharacie),  27 lub 60-ciu, także 2 lub 3 grup po 60 (RV 8.96.8) lub więcej, nawet 300 czy 330 aniołów czy bóstw wiatru, sprzymierzonych z Indrą. Maruta Dewy zwane są synami Rudra czyli synami Boga, Niebios. Marutowie to najlepsze Niebiańskie Wojsko, a właściwie Dowódcy Niebiańskich Zastępów/Armii, zwanych Wojownikami Szambali. 

Dewowie - Boginie i Bogowie, 33 bogów głównych panteonu wedyjskiego dowodzi 330 milionami Dewów, Niebian.